Digitalisering Nederlandse bedrijven: ontbrekende plannen, onduidelijke doelen en trage besluitvorming staan succes in de weg

Bijna de helft van de organisaties met meer dan vijftig medewerkers heeft geen of nog geen digitale strategie opgesteld. Tegelijkertijd wil Nederland de digitale koploper van Europa worden. Kan dit nog wel? En hoe? In verschillende sectoren is nog veel verbeterruimte, zo blijkt.

Nederland wil graag toonaangevend worden op het gebied van digitalisering. Ons kabinet heeft de doelstelling geformuleerd om de digitale koploper van Europa te worden. Uit de EU Digital Economy and Society Index 2018 blijkt dat wij op dit moment een vierde plaats innemen in Europa. De Scandinavische landen Denemarken, Zweden en Finland scoren op dit moment beter dan Nederland.

Waar kan Nederland zich verbeteren? Wellicht ligt een belangrijk ontbrekend puzzelstuk in het bedrijfsleven. Hier is veel verbeterruimte; bijna de helft van de organisaties met meer dan vijftig medewerkers heeft (nog) geen digitale strategie opgesteld. Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van Bauhaus ArtITech, uitgevoerd door TNS NIPO onder bijna driehonderd IT- en financieel professionals.

Vooral industrie en vervoer lopen achter

Dit onderzoek is gepubliceerd in een rapport, dat hier te lezen is. In de onderstaande figuur staan enkele cijfers uit het onderzoek. Wat opvalt is dat 18 procent van alle organisaties momenteel geen digitale strategie heeft en er ook niet aan werkt. Bijna een derde (29 procent) van alle organisaties heeft geen digitale strategie, maar geeft aan er op dit moment wel mee bezig te zijn. Slechts 53 procent heeft dus al een digitale strategie. Vooral bedrijven uit de industrie- en vervoerssector lopen achter; zij zijn het minst bezig met hun digitale transformatie.

Het is eigenlijk heel bijzonder te noemen dat er anno 2019 nog steeds organisaties zijn zonder digitale strategie. Net zoals het niet overdreven is te stellen dat organisaties die hier niet snel mee starten, achterop zullen raken op de markt of zelfs de strijd met de concurrentie zullen verliezen. En om de koppeling te maken met het kabinetsdoel: de ambitie om als Nederland dé digitale koploper van Europa te worden loopt op deze manier gevaar.

Doelen en aanpak vaak niet helder

Het ontbreken van een digitale strategie constateren is één. Een sluitende diagnose stellen voor het falen van digitaliseringsinitiatieven is twee. Deze blog is te kort om tot in detail in te gaan op oorzaken en oplossingen – die bovendien per organisatie zullen verschillen. Wel geeft het onderzoek een indicatie.

Waar er sprake is van de aanwezigheid van een digitale strategie, zijn bij vier op de tien organisaties de doelen evenals de aanpak om deze te bereiken onduidelijk voor de gehele organisatie. Dit kan mogelijk komen door het werken op basis van een Greenfield-strategie, waarbij innovatie buiten de bestaande organisatie plaatsvindt. Maar de hoogte van het percentage wijst ook op iets anders. Vaak zijn er veel gelijktijdige veranderdoelen binnen organisaties en directies vinden het lastig om digitaliseringsprojecten naast alle lopende trajecten goed te operationaliseren.

Daarbij beseft men vaak niet de noodzaak van een geïntegreerd en goed gecommuniceerd digitaal plan. Pas wanneer geldt dat de ondernemingsstrategie hetzelfde is als de digitale strategie, krijgt deze de juiste aandacht. Dat deze niet wezenlijk verschillen, valt ook op te maken uit de doelen van de digitale strategie per branche. In de industrie- en vervoersbranche, maar ook bij de overheid, is het digitaliseren van klantprocessen het belangrijkste doel. Dienstverlenende bedrijven vinden het behouden van hun marktpositie en het vergroten van hun innovatiekracht het belangrijkste.

Trage besluitvorming en kennisgebrek

Tot slot nog even aandacht voor twee van de grootste belemmeringen voor het realiseren van de beoogde strategische digitaliseringsdoelen. Een traag besluitvormingsproces en een gebrek aan kennis staan het vaakst succes in de weg. Dit leidt ook direct tot de vraag: wie is verantwoordelijk voor het bewaken en behalen van digitale doelstellingen? Dit is in 47 procent van alle organisaties met een digitale strategie de ICT-afdeling.

Dat de verantwoordelijkheid voor digitaal succes bij de ICT-afdeling ligt, is een opvallend gegeven. Digitalisering is immers een verandering die de gehele organisatie betreft en niet specifiek IT. Waarschijnlijk is het de ‘status-quo bias’ die hier een grote rol speelt: wat ons hier in al die jaren heeft gebracht, zal ons ook verder brengen. Deze houding is misschien zelfs wel de grootste uitdaging voor Nederland.

Waar nu te beginnen?

Als we met een zure blik een conclusie zouden formuleren naar aanleiding van het onderzoeksrapport kunnen we spreken van een ‘drietrapsraket van digitaal falen’: in bijna de helft van de bedrijven ontbreekt een digitale strategie (1), bij vier op de tien van de resterende bedrijven zijn de doelen en aanpak niet helder (2) en daarbovenop staat een trage besluitvorming en gebrek aan kennis (3) succes in de weg.

Constructiever is een welgemeend advies aan de Nederlandse ondernemingen en overheid: De drietrapsraket voor Digitaal Succes. Om de doelstelling om digitaal koploper te worden waar te maken, moet er nog veel gebeuren. Ten eerste: start met het opstellen van een digitale ondernemingsstrategie. Als die al is geformuleerd, maak ondubbelzinnig helder hoe de digitale doelstellingen zijn bedoeld in relatie tot de overige strategische en operationele prioriteiten. Ten tweede, communiceer volmondig het belang, de doelstellingen en bijbehorende aanpak van de digitale agenda. En ten derde: geef met vaste frequentie gerichte aandacht aan adequate besluitvorming om steeds beter te worden in het behalen van de geformuleerde digitale doelstellingen.

Wil je meer weten over Nederlandse bedrijven en hun digitale strategie? Lees dan het hele rapport.